Almanya’da bir inşaat şirketi kurmak, fiber optik kablo döşemek veya yol yapım ihalelerine girmek istiyorsunuz. Cebinizde Türkiye’den veya Almanya’dan alınmış kapı gibi bir Mühendislik Diploması var. “Hemen şirketimi kurup işe başlayabilirim” diye düşünüyorsanız, Alman bürokrasisinin en önemli duvarına çarpmak üzeresiniz: Handwerkskammer (Zanaatkarlar Odası).
Almanya’da belirli sektörlerde (özellikle tehlikeli ve uzmanlık gerektiren işlerde) sadece şirket kurmak (Gewerbe) yetmez. Şirketinizin teknik yönetiminden sorumlu, yasal yeterliliği onaylanmış bir “Betriebsleiter” (Teknik İşletme Yöneticisi) atamak ve şirketinizi “Handwerksrolle” (Zanaatkarlar Sicili) listesine kaydettirmek zorundasınız.
Peki, mühendisler için bu süreç nasıl işler? “Meister” (Usta) olmak zorunda mısınız? Gelin, bu karmaşık konuyu en sade haliyle çözelim.
1. Kavramları Doğru Oturtalım: Betriebsleiter Nedir?
Pek çok kişi “Betriebsleiter Belgesi almam lazım” der. Aslında “Betriebsleiter Belgesi” diye tek başına bir sertifika yoktur.
- Betriebsleiter: Bir işletmenin teknik işlerinden sorumlu, işin kalitesini ve güvenliğini garanti eden yetkili kişidir.
- Handwerkskarte: İşletmenin bu işi yapmaya yetkili olduğunu gösteren, duvara asılan asıl ruhsattır. Bu ruhsatın alınabilmesi için bir Betriebsleiter atanması şarttır.
Yani denklem şudur: Diplomanız + Handwerkskammer Onayı = Betriebsleiter Statüsü = Handwerkskarte.
2. Mühendisler İçin Müjde: “Meister” Olmak Zorunda Değilsiniz!
Alman Zanaatkarlar Yasası’na (HwO) göre, tehlikeli işleri (Anlage A) yapmak için normalde “Meisterbrief” (Ustalık Belgesi) gerekir. Ancak mühendisler için harika bir istisna vardır: § 7 HwO Maddesi.
Eğer Türkiye’den veya Almanya’dan aldığınız İnşaat, Elektrik veya Makine Mühendisliği diplomanız varsa ve bu diploma Almanya’da tanınıyorsa (Anabin H+), Meister sınavına girmeden doğrudan Betriebsleiter olarak kaydolabilirsiniz.
Önemli Uyarı: Diplomanızın yapacağınız işe uygun olması şarttır. Örneğin, İnşaat Mühendisi “Maurer und Betonbauer” (Duvarcı ve Betoncu) veya “Straßenbauer” (Yol Yapımcısı) olarak kaydolabilirken, Elektrik işleri için Elektrik Mühendisi olması gerekir.
3. Hangi İşler İçin Kayıt ŞARTTIR? (Anlage A – Tehlikeli Meslekler)
Aşağıdaki işlerden birini yapacaksanız, Handwerksrolle kaydı olmadan çivi bile çakamazsınız. Bu işler “Zulassungspflichtiges Handwerk” (İzne Tabi Zanaat) olarak geçer:
- Elektrotechniker: Her türlü elektrik tesisatı, kablolama.
- Informationstechniker: Telekomünikasyon, fiber optik sonlandırma, sunucu odası kurulumları.
- Straßenbauer: Yol yapımı, asfalt dökümü, kaldırım işleri.
- Maurer und Betonbauer: Kaba inşaat, beton dökümü, duvar örme.
- Gerüstbauer: İskele kurulumu.
Dikkat: Özellikle son yıllarda Almanya’daki “Fiber Optik (Glasfaser)” projelerinde çalışan Türk firmalarının çoğu, Informationstechniker veya Elektrotechniker kaydı yaptırmak zorundadır.
4. Kayıt Yaptırmazsam (Kaçak Çalışırsam) Ne Olur?
Almanya’da buna “Schwarzarbeit” (Kaçak İşçilik) denir ve cezası çok ağırdır.
- İş Durdurma: Şantiyeniz mühürlenir.
- Para Cezası: 50.000 Euro’ya kadar idari para cezası kesilebilir.
- Hakediş Alamama: Ana yüklenici (Auftraggeber), “Sizin lisansınız yokmuş” diyerek faturanızı ödemeyi yasal olarak reddedebilir. Emekleriniz çöp olur.
5. Adım Adım Handwerksrolle Kayıt Süreci
Adım 1: Betriebsleiter’i Belirleyin
Bu kişi şirket sahibi (Siz) de olabilirsiniz, dışarıdan işe aldığınız bir mühendis de olabilir.
- Dışarıdan Biri Olabilir mi? Evet. Ancak bu kişiyi “göstermelik” (Strohmann) olarak atayamazsınız. Haftada en az 20-30 saat çalışan, sigortası yatan ve şantiyede aktif görünen biri olmalıdır. Odalar bunu denetler!
Adım 2: Belgeleri Hazırlayın
- Diploma: Almanca tercümesi ve onayı.
- İş Sözleşmesi: Eğer Betriebsleiter siz değilseniz, o kişiyle yaptığınız sözleşme.
- Betriebsleiter Erklärung: Odanın verdiği, “Teknik sorumluluk bendedir” beyanı.
- Ücret: Bölgeye göre değişmekle birlikte 150€ – 300€ arası kayıt ücreti.
Adım 3: Handwerkskammer (HWK) Başvurusu
Şirketinizin bulunduğu şehirdeki Esnaf ve Zanaatkarlar Odası’na (HWK) gidin. “Handwerksrolle” servisine başvurun. Mühendis olduğunuzu ve § 7 HwO maddesine göre kayıt olmak istediğinizi belirtin.
Adım 4: Handwerkskarte’nin Alınması
Evraklarınız onaylandığında size sarı/mavi renkli “Handwerkskarte” verilir. Tebrikler! Artık şirketiniz yasal olarak faaliyete başlayabilir ve ihalelere girebilir.
6. Serbest Meslekler (Anlage B1 ve B2)
Her iş için bu kadar zorlu sürece gerek yoktur. “Zulassungsfrei” (İzinsiz) dediğimiz bazı işlerde Meister veya Mühendis zorunluluğu yoktur, sadece kayıt olup işe başlarsınız.
- Örnekler: Fayans döşeme (Fliesenleger), Parke döşeme, Bina temizliği, Kablo çekme (Kabelverleger – Dikkat: Bağlantı yapmadan sadece kabloyu kanala yatırma işidir).
Kritik Ayrım: Eğer işiniz sadece “kabloyu çekip bırakmak” ise B2 (kolay) kaydı yeterlidir. Ama o kabloyu “prize veya panele bağlayıp sinyal vermek” ise A (zorunlu) kaydı gerekir.
Sonuç: Korkmayın, Doğru Yolu İzleyin
Almanya’da Betriebsleiter prosedürü bir engel değil, kalite standardıdır. Eğer elinizde mühendislik diploması varsa, bu süreci “Meister” sınavlarına girmeden, sadece bürokratik işlemlerle halledebilirsiniz.
Yeter ki diplomanızı doğru odaya, doğru unvanla tescil ettirin. Unutmayın, doğru atılmış bir temel, şirketinizi olası binlerce Euro’luk cezalardan korur.